Zapraszam Was na kolejną odsłonę projektu #specjaliscidzieciom. Tym razem przy współpracy z Marceliną Przeździęk powstało coś bardzo praktycznego i pomocnego. Poniżej jak i w sklepie znajdziecie gotowe do pobrania i druku dwa pliki:
bilans-mowy-dwulatka_-qo5imv1.pdf bilans-mowy-trzylatka-_-yft98y.pdfJednak zanim do nich zerkniecie i będziecie z nich korzystać przeczytajcie te kilka poniższych słów dotyczących rozwoju mowy dzieci.
Rozwój mowy dziecka uwarunkowany jest wieloczynnikowo. Tak naprawdę rozpoczyna się już w okresie prenatalnym, kiedy to kształtują się narządy mowy i zmysłów, a także dojrzewa układ nerwowy.
/Tutaj przeczytacie więcej na temat rozwoju słuchu, bo prawidłowy słuch jest niezbędny do rozwoju mowy./
Podstawowy podział zakłada ważność czynników endo – i egzogennych.
- Do pierwszej z wymienionych grup zaliczamy:
- czynnik genetyczny,
- prawidłowy rozwój narządów zmysłów, szczególnie słuchu i wzroku,
- prawidłowy rozwój psychoruchowy i poznawczy.
2. Do egzogennych zaliczamy przede wszystkim czynniki środowiskowe, mając na myśli:
- prawidłową opiekę i pielęgnację dziecka w okresie noworodkowo – niemowlęcym
- oraz prawidłowe wzorce środowiska w zakresie mowy i komunikacji.
(tutaj znajdziecie kilka słów na czym polega MOWA MATCZYNA)
Rozwój mowy to zatem proces, w którym biorą udział czynniki biologiczne i społeczne [1].
Pojęcie mowa dziecka może dotyczyć okresu, w którym dziecko przyswaja stopniowo sposoby komunikowania się z otoczeniem, ale bywa też określeniem opisującym pewne charakterystyczne sposoby i formy porozumiewania się dynamicznie zmieniające się w zależności od wieku.
Podając za Józefem Porayskim – Pomstą, pod tym pojęciem w ramach tego artykułu będę rozumiała całokształt zjawisk związanych z porozumiewaniem się dziecka[2].
Istnieje wiele opracowań przedstawiających etapy rozwoju mowy. Opisują one ich dynamikę, dzieląc ten proces na fazy. Badaniem rozwoju mowy zajmują się językoznawcy, psycholodzy i logopedzi. Literatura tematu jest naprawdę bogata. Prace Magdaleny Smoczyńskiej, Idy Kurcz, Józefa Porayskiego – Pomsty, Marii Zarębiny, Leona Kaczmarka i wielu innych badaczy, pozwalają przyglądać się szczegółowo temu zjawisku wieloaspektowo i rozpatrywać go w różnych kontekstach.
Rozwój mowy dziecka jest procesem ciągłym, ale też nie można przedstawić go graficznie w formie linii wznoszącej się.
Dlaczego?
Dzieje się tak dlatego, że pomimo swojej fazowości, czy też wyodrębnionych etapów pojawiających się po sobie i w swoim następstwie, jednocześnie cały ten proces przebiega skokowo.
Tutaj można zadać pytanie, ale jak to jest możliwe?
Rozwój mowy skorelowany jest bowiem mocno z innymi sferami rozwoju: rozwojem motoryki małej i dużej, czy rozwojem poznawczym.
Kiedy dziecko nabywa nowe umiejętności np. samodzielny siad czy czworakowanie, to często obserwujemy chwilowe zatrzymanie w zakresie rozwoju mowy. Poszczególne sfery i nabywanie nowych umiejętności wzajemnie się dopełniają i uzupełniają.
Nie można oceniać rozwoju mowy tylko w kontekście tego ile słów dziecko w danym wieku używa. Trzeba dokładnie przyjrzeć się temu, kiedy i w jakich sytuacjach dziecko używa tych słów, jak wyglądają jego interakcje z druga osobą, czy jak rozumie kierowane do niego komunikaty.
Kalendarz rozwoju mowy jest dla wszystkich dzieci jeden, nie ma rozróżnienia względem płci.
Najpowszechniejszą periodyzacją mowy jest ta stworzona w latach 60-tych przez ojca polskiej logopedii Leona Kaczmarka [3].
W ramach ciekawostki warto wspomnieć, że to on jako jeden z pierwszych polskich językoznawców-logopedów, stworzył dzienniczki mowy i opisywał w nich rozwój mowy swoich dzieci. Zresztą i obecnie jest to dobra oraz zalecana forma monitorowania rozwoju słownictwa czynnego u dzieci. Zachęcamy opiekunów do tworzenia takiego zestawienia.
| Wyróżniamy cztery podstawowe etapy rozwoju mowy dziecka [za: Leon Kaczmarek, 1966]:
Okres melodii: 0 -12 miesięcy – etapy głużenia i gaworzenia |
W załącznikach przedstawiamy Wam stworzone przez Marcelinę, przy pomocy dwóch wspaniałych logopedek Agnieszki i Marty, Bilans Mowy Dwulatka i Bilans Mowy Trzylatka.
Geneza ich powstania jest prosta.
Pomysł powstał dużo wcześniej, bo już we wrześniu 2019 roku, ale czas jego realizacji troszkę się opóźnił. Na konferencji organizowanej przez Magdalenę Komstę Specjaliści 0-6: Praktycy Praktykom w marcu 2020 roku wygłosiłam referat „O dzieciach które później zaczynają mówić”. Dodatkowo, chciałam uczestnikom podarować materiał, który będzie miał jak najszersze zastosowanie praktyczne. Tak zatem opracowałam narzędzie przesiewowe, by badać mowę dzieci w tych dwóch grupach wiekowych.
Przede wszystkim prosta forma bilansów pozwala na to, by stosowali je i rodzice, i inni specjaliści niebędący logopedami: lekarze, psycholodzy, pedagodzy. Bilans można pokazać rodzicowi, dzięki temu będzie mógł zobaczyć jakie umiejętności są charakterystyczne dla dziecka w danym wieku.
Warto rozmowę wstępną z rodzicem poprowadzić tak, by po kolei przejść przez wszystkie punkty bilansu. Kończąc ją z informacją, że właśnie zrobiliśmy bilans mowy dwulatka czy trzylatka i mamy takie jego wyniki.
Mam nadzieję, że i Wy będziecie z nich korzystać.
Po przeczytaniu i przeanalizowaniu danych zawartych w tabelach, będziecie się też dobrze orientować w charakterystyce mowy dwu i trzylatków.
Marcelina Przeździęk jest neurologopedą, pedagogiem specjalnym i terapeutą NDT-Bobat. Jest też przesympatyczną osobą, która dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem na instagramie i facebooku. Gorąco zachęcam Was do obserwowania jej profilu.
