W poprzednich częściach omówiłyśmy z Marceliną dostępne na rynku smoczki dla dzieci (tutaj) oraz powiedzieliśmy sobie jak prawidło użytkować smoczków (tutaj). Tym razem powiemy sobie o tym:
Kiedy i jak odzwyczaić dziecko od używania smoczka uspokajacza?
Czy są na to jakieś uniwersalne sposoby, czy rzeczywiście jest jakiś wiek, w którym należy to zrobić? Który sposób wybrać?
Niestety, ale odpowiedź na te wszystkie pytania brzmi – NIE, nie ma uniwersalnych sposobów, nie ma jednej strategii i nie ma konkretnego wieku, w którym na pewno trzeba to zrobić.
To, co warto zaznaczyć, to to, że radykalne działania i radykalne odsmoczkowanie w nieodpowiednim momencie może przynieść nam i dziecku wiele niepotrzebnych i trudnych emocji (więcej na temat samoregulacji u dzieci przeczytasz tutaj).
O czym warto pamiętać?
- O bezpiecznym użytkowaniu smoczka uspokajacza (pisałyśmy o tym tutaj)
- Jeśli zdecydujesz się na odsmoczkowanie pamiętaj, by nie łączyć tego procesu z inną zmianą w życiu dziecka, np. pójście do żłobka, przeprowadzka, nauka samodzielnego spania, pojawienie się rodzeństwa, powrót głównego opiekuna do pracy i inne.
- Warto proces odsmoczkowania rozłożyć na pewien okres, dać dziecku wsparcie i czas na poradzenie sobie ze zmianą.
- Jednym z pierwszych momentów, w którym można rozważać jego odstawienie są sytuacje, kiedy obserwujecie, że dziecko już nie ssie smoka, a po prostu się nim bawi, gryzie, trzyma. Na pewno warto wtedy ograniczać jego użytkowanie do minimum. Stwarzać dziecku możliwości, by było go coraz mniej i na coraz dłużej znikał z oczu dziecka.
- Czasem warto wykorzystać moment zgubienia smoka, jego zniszczenia. Sprawdźcie to, często bowiem to my dorośli jesteśmy mniej gotowi na odstawienie smoka, niż samo dziecko.
Kiedy jest najlepszy czas na pozbycie się smoczka?
Czas używania smoka powinien być ograniczony. Trudno się z tym nie zgodzić. Zdecydowanie najczęściej wskazuje się na wiek 18 miesięcy jako górną granicę odstawienia smoka.
Dlaczego akurat wtedy?
Dziecko powinno już wtedy dość dobrze komunikować się z otoczeniem, rozumienie mowy jest już bardzo dobre, a w tym okresie mowa rozwija się najszybciej i najintensywniej. Buzia dziecka nie powinna zatem być smokiem zajęta.
Po drugie dziecko spożywa już wszystkie twarde pokarmy, pije z otwartego kubeczka, zatem jeśli chodzi o pracę języka podtrzymywanie funkcji ssania z punktu widzenia neurologopedy jest bezzasadne.
Warto jednak zaznaczyć, że już wcześniej można próbować ze smokiem się rozstać, jeszcze przed 12 miesiącem. W okolicach 9-11 miesiąca dziecku może być łatwiej zapomnieć o smoku, zgodnie z zasadą „co z oczu to z serca”. W tym okresie dopiero kształtuje się pojęcie „stałości przedmiotu”. Jest to ważna rozwojowa umiejętność, która pozwala na rozumienie tego, że jeśli coś znika z pola widzenia, nie przestaje istnieć. AAP ( American Academy of Pediatrics) i AAFP (American Academy of Family Physicians) rekomendują odsmoczkowanie właśnie w drugim półroczu pierwszego roku życia, jako działanie zapobiegające nawracającym zapaleniom ucha środkowego [1].
Tutaj nasza praktyczna wskazówka jako neurologopedy i lekarza, uwaga na dzieci, u których obserwujemy silny odruch ssania i potrzebę używania smoczka. Za wczesne odsmoczkowanie może przyczynić się do tego, że dziecko odnajdzie swojego kciuka. Znamy takie dzieci, a jak możecie się domyślać to kciuka nie jest się tak łatwo oduczyć.
Nie warto czekać na moment, aż dziecko odsmoczkuje się samo. Proces ten warto zaplanować, przygotować się i dziecko w tym procesie trzeba wesprzeć.
Konsekwencje nadużywania smoka i zbyt długiego jego użytkowania:
- Używanie smoka powyżej 2. r.ż. może przyczyniać się do powstawania wad zgryzu(zgryz otwarty, zgryz krzyżowy) i wad wymowy [2].
- Dodatkowo może powodować nieprawidłową pozycję języka (język przy dolnych zębach), nieprawidłowy – ustny tor oddychania (buzia uchylona, język przy dolnych dziąsłach czy zębach), utrwalanie się nieprawidłowego sposobu połykania. Te kwestie są już bardzo neurologopedyczne, ale warto o nich pamiętać, jeśli usłyszycie te pojęcia w gabinecie specjalisty.
- Dzieci, które nadużywają smoczka uspokajacza częściej chorują na zapalenie ucha środkowego, niż dzieci bezsmoczkowe [3,4].
Jeśli w ocenie logopedycznej któryś z niepokojących objawów diagnozujemy, a z wywiadu logopedycznego dowiadujemy się od rodzica, że dziecko jednak często używa smoka uspokajacza, na pewno jednym z pierwszych działań będą te, prowadzące do odsmoczkowania.
A co z często pojawiającymi się sposobami na odsmoczkowanie?
W intrenecie i nie tylko można spotkać wiele propozycji jak rozstać się ze smoczkiem. Z tego miejsca bardzo zachęcamy do wybierania takich metod, które są z poszanowaniem granic dziecka.
Dobór metody musi być dostosowany do wieku dziecka w momencie odsmoczkowania.
Nie zaleca się smarowania (przeważnie podawane są preparaty niespożywcze) smoczków z obawy o zdrowie dziecka.
Jak najbardziej zachęcamy do posiłkowania się w tym aspekcie różnymi książeczkami dla dzieci.
Warto podejmować próby podmiany smoczka na gryzaki. Bardzo fajne są gryzaki logopedyczne ARK.
Fajnym sposobem wydaje się być u starszych dzieci dobrowolna zamiana smoczka uspokajacza na smoka pluszaka.
Metoda z obcinaniem smoczka może również okazać się skuteczna (głównie do 2. roku życia). Jednak bezpiecznej, aby był to proces, a nie z dnia na dzień obcięcie połowy smoczka. Warto obcinać smoczek po 1 mm co kilka dni.
Marcelina Przeździęk jest neurologopedą, pedagogiem specjalnym i terapeutą NDT-Bobath. Jest też przesympatyczną osobą, która dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem na instagramie i facebooku. Gorąco zachęcam Was do obserwowania jej profilu.
Podobne artykuły:
Piśmiennictwo:
-
https://www.aafp.org/afp/2009/0415/p681.html#:~:text=Potential%20complications%20of%20pacifier%20use,but%20mainly%20after%20four%20years. – dostęp z dnia 09/08/2020
-
Schmid K., Kugler R., Nalabothu P., Bosch C., Verna C., The effect of pacifier sucking on orofacialstructures: a systematic literature review, Progress in Orthodontics 19(8), 2018
-
North Stone K, Fleming P, Golding J. Socio-demographic associations with digit and pacifier sucking at 15 months of age and possible associations with infant infection. Early Hum Dev. 2000;60(2):137–148.
-
Uhari M, Mäntysaari K, Niemelä M. A meta-analytic review of the risk factors for acute otitis media. Clin Infect Dis. 1996;22(6):1079–1083.