Ucho składa się z :
- ucha zewnętrznego (czyli: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, powierzchnia zewnętrzna błony bębenkowej),
- ucha środkowego (czyli: błona bębenkowa, jama bębenkowa, trzy kosteczki słuchowe, trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza), powierzchnia zewnętrzna okienka owalnego),
- ucha wewnętrznego (czyli: ślimak, trzy kanały półkoliste, nerw słuchowy).
Wiecie, że ucho zewnętrzne występuje jedynie u ssaków?
A za co odpowiada ucho?
Ucho zewnętrzne i środkowe odpowiadają głównie za słuch. Ucho wewnętrzne ponad to zawiera elementy odpowiedzialne również za równowagę (o równowadze możecie przeczytać tutaj).
Jak rozwija się narząd słuchu?
Narząd słuchu jest już uformowany w 10. tż prenatalnego ( wcześnie co?). Jednak dziecko zaczyna z niego korzystać dopiero koło 7. mż prenatalnego. Zaś wcześniej odbiera dźwięki przez SKÓRĘ ( tak, to nie błąd). Ma to już miejsce od 16. tż prenatalnego. Zakres dźwięków w łonie matki waha się od 28 dB do 84 dB (z najwyższymi dźwiękami dziecko spotyka się w trakcie głośnego śpiewu mamy).
A gdzie trafiają dźwięki z ucha?
Do ośrodkowego układu nerwowego. Gdzie już w 7. mż prenatalnego kształtuje się u dziecka preferencja odbioru i przetwarzania bodźców przez półkule mózgu. Lewa półkula będzie wolała mowę zaś prawa muzykę. Ma to wpływ na odbieranie dźwięków przez dziecko już po narodzinach. W skrócie: mówimy do prawego ucha dziecka a śpiewamy do ucha lewego.
Od 6. mż prenatalnego u dziecka ma miejsce intensywny rozwój ośrodków mowy w mózgu. Dlatego tak ważne jest aby mówić do brzuszka. Najlepiej oboje rodziców bo różnimy się intonacją głosu.
Wiecie, że już w 25. tż prenatalnego dziecko jest w stanie rozróżnić głos mamy od taty? Niesamowite, co?
Dzięki badaniom wiemy, że noworodek rozpoznaje te dźwięki, z którymi miał styczność po 6mż prenatalnego. Znane mu melodie działają na niego kojąco. U nas takimi melodiami są utwory zespołu The Piano Guys . Obaj synowie wyciszają się przy nich (starszy do teraz).
Dziecko preferuje dźwięki niskie i melodie o powtarzającym się rytmie.
A co się dzieje po przyjściu na świat?
Zmieniają się warunki odbioru bodźców a ich różnorodność znacząco się poszerza. Jednak aby narząd słuchu pracował prawidłowo warto zadbać o odpowiednie warunki akustyczne:
- ograniczenie hałasu
- izolowana obecność dźwięku czyli cisza – dźwięk a nie wszystko na hura!
- dostarczanie dziecku różnorodnych bodźców o zmiennej linii melodycznej
Dlaczego ograniczenie hałasu jest tak istotne?
Hałas maskuje inne dźwięki!
Dźwięki płynące z otoczenia tj. szum zmywarki, pralki, odgłosy jadących aut czy szczekanie psa charakteryzują się niską częstotliwością. A jak wyżej wspomniałam właśnie takie dźwięki preferuje dziecko. Pewnie znacie fenomen szumu, który rodzice wykorzystują w celu wyciszenia dziecka. Wykorzystywaną w tym wypadku funkcją szumu jest właśnie jego maskowanie dźwięków wyższych, do których zaliczamy np. mowę. A maskowania naszej mowy w trakcie zabawy z dzieckiem nie chcemy.
Rozwój słuchu po narodzinach możemy podzielić na 4 główne etapy:
- Reakcje odruchowe na dźwięki np. odruch Moro (przestrachu i obejmowania). Dziecko jeszcze nie odczuwa strachu i nie rozumie tego co słyszy. Jednak reaguje całym sobą na głośny hałas.
- Zaczyna się kiedy dziecko może interpretować nagły głośny dźwięk. Wtedy razem z przestrachem pojawia się płacz. Dziecko głośny dźwięk interpretuje jako zagrożenie i przy pomocy płaczu prosi o pomoc.
- Jest wtedy kiedy dziecko zaczyna rozumieć znaczenie dźwięków. Nie rozumie znaczenia słów ale rozróżnia już ton głosu zwłaszcza mamy.
- Ostatni etap występuje pomiędzy 12. mż a 18. mż. Na tym etapie dziecko rozumie zarówno dźwięki jak i znaczenie znanych mu słów.
Niestety warunki anatomiczne u noworodków i niemowląt są niekorzystne co sprzyja ich częstym infekcją. Odpowiada za to głównie trąbka słuchowa, która jest krótka, szeroka, ustawiona poziomo i prosto. Jednocześnie odporność miejscowa jest słabo wykształcona. Więcej na temat zapalenia ucha u małych dzieci przeczytacie u Róża – lekarz dla dzieci (hop).
Ważny jest też fakt, że to właśnie słuch odpowiada za rozwój mowy. Dziecko niesłyszące nie mówi. Jednak niezależnie czy dziecko słyszy czy nie wszystkie dzieci głużą*! Za to dzieci z wadą słuchu już nie gaworzą!
UWAGA! #czerwonaflaga
Jeżeli dziecko po 2mż nie reaguje na bodźce słuchowe a do 10mż** nie pojawia się gaworzenie. Należy to zgłosić lekarzowi.
*Głużenie pojawia się miedzy 1. a 3. mż Dlaczego wtedy? Bo w tym czasie dziecko powinno już być w stanie utrzymać głowę prosto a to jest istotny czynnik pojawienia się głużenia a nie sam proces słyszenia. Są to różnego rodzaju dźwięki, zwłaszcza gardłowe, tylnojęzykowe, takie jak agu, ge, gi, itp
** Gaworzenie zaczyna pojawiać się miedzy 5.-6. miesiącem życia zaś jego górna granica pojawienia się przypada właśnie na 10. mż. Gaworzenie polega na powtarzaniu jednakowych bądź różnych sylab otwartych(zakończonych samogłoską) przez dziecko np.: ma-ma-ma-ma, ba-ba-ba-ba, itd. Nie jest to świadome nazywanie mama czy baba.
Inne zmysły: