KOLKA NIEMOWLĘCA

Zapraszam do odsłuchania mojej rozmowy z Kasią Romaniczyk – jeszcze bliżej na temat kolki niemowlęcej – KLIK

Termin, który spędza sen z powiek wielu rodzicom. Czy wiecie, co on tak naprawdę oznacza?

„KOLKA” pochodzi od greckiego słowa kolikos czyli okrężnica.

Kolka niemowlęca to okresy przedłużonego płaczu. Może wystąpić u co piątego niemowlaka. Tak, statystycznie aż 20% * dzieci zmaga się z problemem kolki.

Czym charakteryzuje się kolka?

PŁACZEM

Płacz występuję częściej w godzinach wieczornych i popołudniowych niż porannych.

Największe nasilenie kolki u niemowląt obserwujemy w wieku około 6. tygodnia życia dziecka.

Kolka ustępuje do ukończenia 5. miesiąca życia dziecka.

Dodatkowo u dzieci zmagających się z kolką niemowlęcą obserwujemy zaciśnięte pięści i zgięcie nóg w stawach biodrowych.

 

Te specyficzne zachowania i wygląd dziecka w trakcie napadu kolki niemowlęcej dały początek nazwie KOLKA. Bo sugerowały one, że problemy obserwowanie u niemowląt mają związek z dolegliwościami pochodzącymi z jamy brzusznej.

 

Jakie są medyczne kryteria rozpoznania kolki u niemowląt?

Niegdyś stosowano tzw. regułę trójek – KRYTERIA WESSELA, czyli 3h płaczu w ciągu doby, 3 dni w tygodniu, przez minimum 3 tygodnie. Jednak w najnowszych kryteriach: IV Kryteria Rzymskie (można powiedzieć, że to guru jeżeli chodzi o klasyfikacje zaburzeń czynnościowych, a do nich właśnie zaliczamy kolkę) odeszło się od wyżej wspomnianej reguły.

Kryteria rozpoznawania kolki:

Aktualnie muszą wystąpić wszystkie z wymienionych poniżej objawów:

1) Objawy rozpoczynają się i ustępują do ukończenia 5. miesiąca życia.
2) Zgłaszane przez opiekunów nawracające lub przedłużające się okresy płaczu, grymaszenia, marudzenia lub rozdrażnienia występujące bez oczywistej przyczyny, którym nie można zapobiec ani zaradzić.
3) Brak zaburzeń wzrastania, gorączki lub innej choroby. 1

Dlaczego zrezygnowano z reguły trójek?

Nie ma jednoznacznych dowodów aby przyjęta granica 3h płaczu na dobę mogła dobrze rozróżnić dzieci z kolką i bez kolki. Czas trwania płaczu jest oceniany przez rodziców głównie w sposób subiektywny. Często bardziej wyraża frustrację opiekunów niż rzeczywisty czas trwania płaczu dziecka.

Ale…

Warto zaznaczyć, że u 5% niemowląt, u których objawy sugerują kolkę może występować choroba organiczna.  2

Dlatego zawsze należy zgłaszać występowanie kolki i innych objawów lekarzowi.

Skąd bierze się kolka?

Na to pytanie do tej pory nie znamy odpowiedzi. Najprawdopodobniej etiologia kolki jest wieloczynnikowa.

Jedni badacze twierdzą, że jest ona wynikiem niedojrzałości układu pokarmowego u niemowlęcia. Inni, że jest to raczej wyraz niedojrzałości układu nerwowego. Jeszcze inni, że jedno i drugie.

Ostatnio bardzo często można spotkać się z teorią dysbiozy bakteryjnej u niemowląt. Jednak mimo wielu badań w tym temacie, dalej nie można wysnuć jednoznacznych wniosków.

Sugerowano również, że wyższy poziom serotoniny jest przyczyną kolki niemowlęcej. Według jednego z badań, niemowlęta z kolką miały wyższy poziom metabolitu serotoniny w moczu, w porównaniu z niemowlętami z grupy kontrolnej.

Cześć badań wykazało, że wzorzec płaczu u niemowląt z kolką jest podobny do tego u zdrowych niemowląt (czyli początek  późnym popołudniem i wieczorem, szczyt płaczu w wieku 2 miesięcy). Chociaż niemowlęta z kolką płaczą dłużej i trudniej je pocieszyć niż niemowlęta, które nie zmagają się z kolką.

W jednym z badań kolka została opisana jako etap normalnego rozwoju emocjonalnego, podczas którego niemowlę ma zmniejszoną zdolność regulowania epizodów płaczu (więcej na temat samoregulacji u dzieci w 1. roku życia przeczytasz tutaj).

W kilku badaniach kliniczno-kontrolnych wykazano związek między migreną u matki a kolką niemowlęcą. U dzieci matek, które cierpiały na epizody migreny, ponad dwukrotnie częściej obserwowano występowanie kolki niemowlęcej.

Spotkać można się jeszcze z teoria „brakującego czwartego trymestru”

Zgodnie z tą teorią, której twórcą jest specjalista ds. rozwoju, dr. Harveya Karpa, niemowlęta rodzą się zbyt „wcześnie” o około 3 miesiące, co skutkuje epizodami niepocieszonego płaczu.  Według tej teorii epizody niepocieszonego płaczu ustępują u większości niemowląt w wieku około 3 miesięcy, czyli wtedy, kiedy niemowlęta zaczynają „budzić się”, akceptując otoczenie, uśmiechając się i gruchając.

Depresja u matki we wczesnej ciąży została powiązana z późniejszą kolką niemowlęcą. W jednym badaniu ryzyko wystąpienia kolki niemowlęcej było trzykrotnie wyższe u matek, które zgłosiły czynniki  stresogenne w czasie ciąży. Co ciekawe, po uwzględnieniu objawów depresji u matki, depresja ojcowska była również związana z kolką, co sugeruje prospektywne badanie populacyjne van den Berga z udziałem 4426 dwumiesięcznych niemowląt . Może to być związek bezpośredni lub pośredni, wynikający z trudności małżeńskich, rodzinnych lub ekonomicznych.

Oprócz powyższych czynników wymienia się jeszcze: niewystarczająca interakcja między rodzicem a dzieckiem, niepokój rodziców, palenie przez matkę i podeszły wiek matki. Jednak badania w tym zakresie nie dają jednoznacznych odpowiedzi.

Świat medyczny do tej pory nie rozwikłał tej zagadki…

 

Jak diagnozujemy kolkę?

Diagnozę powinien postawić lekarz po wcześniejszym badaniu podmiotowym (wywiad z rodzicem) i przedmiotowym (badanie fizykalne) dziecka.

Płacz spowodowany kolką niemowlęcą często pojawia się nagle i tak samo nagle się kończy. Ma zaznaczony początek i koniec.

Płacz zwykle osiąga szczyt w wieku około 6-8 tygodni i ustępuje do 5. miesiąca życia dziecka.

Epizody zwykle mają miejsce w godzinach wieczornych i nie są związane z wcześniejszą aktywnością dziecka.

Kolka może różnić się od zwykłego płaczu. Płacz w trakcie kolki niemowlęcej jest zwykle bardziej intensywny i głośniejszy.

Zawsze przed postawieniem rozpoznania kolki niemowlęcej należy wykluczyć choroby o podłożu organicznym m.in.: alergia na białka mleka krowiego, zakażenie dróg moczowych lub kamica nerkowa, ciężka pleśniawka, szczelina odbytu, zaparcia, utajone złamania i problemy neurologiczne (w tym napad padaczkowy lub nadużywanie leków przez matkę). Zwrócić również należy uwagę na zdrowie psychiczne głównego opiekuna dziecka.

Bardzo ważne jest aby u dzieci, u których rodzice zgłaszają objawy kolki niemowlęcej przyjrzeć się sposobowi karmienia. Często zła technika karmienie może dawać objawy, które przez rodziców interpretowane są jako kolka niemowlęca.

Czy znane są czynniki ryzyka wystąpienia kolki niemowlęcej?

Nie ma wyraźnych czynników ryzyka ani przyczyn kolki niemowlęcej. Częstość występowania kolki nie ma związku z płcią, sposobem karmienia oraz czy poród odbył się o czasie czy przedwcześnie.

Jakie znamy sposoby leczenia?

Nie znamy…

A co z często polecanym probiotykiem?

Obecnie sytuacja nie jest jednoznaczna. Dysponujemy badaniami, w których wykazano, że probiotyk L. reuteri* może ograniczyć nasilenie płaczu. Jednak  znane są również doniesienia o braku jego skuteczności.

Nie udało się również dotychczas jednoznacznie potwierdzić modulującego wpływu probiotyków na mikrobiotę i układ odpornościowy u niemowląt.

*Dawniej Lactobacillus reuteri od kwietnia 2020 Limosilactobacilus reuteri (skrót pozostaje bez zmian).

 

Czy jest związek miedzy chorobą refluksową przełyku (ChRP) a kolką?

Aktualnie nie posiadamy dowodów, które mogłyby sugerować, że objawy kolki mogą być spowodowane ChRP. Dlatego też nie zaleca się  leczenia przeciwrefluksowego, czyli hamującego wydzielanie kwasu solnego w żołądku.

Czy modyfikacja diety matki karmiącej piersią ma wpływ na objawy kolki?

Obecne nie są znane twarde dowody naukowe, które potwierdziłyby tezę, że dieta matki, która karmi piersią, ma wpływ na objawy kolki niemowlęcej.

A co z alergią na białka mleka krowiego?

Związek między kolką a alergią na białko mleka krowiego jest niejednoznaczny. Obecnie nie da się ze 100% pewnością odpowiedzieć na to pytania.

Czy stosowanie środków przeciwbólowych zmniejsza objawy kolki u dziecka?

Dostępne dotychczas dowody na skuteczność środków przeciwbólowych w leczeniu kolki niemowlęcej są nieliczne i subiektywne. Dlatego nie zaleca się ich stosowania w celu przerwania kolki niemowlęcej.

Czy popularny i lubiany SYMETYKON ma poparcie w badaniach naukowych?

Na ten moment nie ma dowodów na poparcie stosowania symetykonu jako środka uśmierzającego ból w przypadku kolki niemowlęcej.

Ponad 90% rodziców zgłosiło poprawę objawów, niektórzy nawet w ciągu godziny. Jednak systematyczny przegląd badań wykazał, że stosowanie symetykonu nie przynosi lepszych rezultatów niż placebo.

Nie zaleca się również stosowania  cukru, dicyklominy i bromku cimetropium u niemowląt z kolką.

A co z preparatami ziołowymi?

Do chwili obecnej nie ma dowodów na to, że preparaty ziołowe działają. Preparatów ziołowych nie należy podawać, ponieważ istnieje potencjalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Nawet popularne i lubiane preparaty z koprem włoskim?

Dokładnie tak!

Naukowcy ostatnimi czasy mocno przyjrzeli się właściwością kopru włoskiego i… Zarzucono mu działanie kancerogenne (rakotwórcze) dokładnie jednej z jego substancji – estragol. Ponad to koper włoski może powodować reakcje alergiczne zarówno po stosowaniu doustnym jak i miejscowym.

Poza tym WHO jasno i stanowczo wypowiada się w tym temacie: dzieci karmione wyłącznie piersią PRZEZ PIERWSZE 6 MIESIĘCY ŻYCIA nie powinny otrzymywać dodatkowo wody do picia. Podkreśla, że podawanie wody dziecku w tym czasie wiąże się z negatywnymi skutkami dla jego zdrowia.

A jak to jest z tymi gazami wydalanymi przez niemowlęta?

Aktualne jedne doniesienia nie widzą związku przyczynowo skutkowego, że nadmierne gazy powodują kolkę. Inne źródła zaś sugerują, że może to być czynnikiem przyczyniającym się do pojawienia się kolki niemowlęcej.

A co z nietolerancją laktozy jako powodem występowania kolki u niemowląt?

Związek między zespołem złego wchłaniania laktozy a kolką jest niejasny.

U większości niemowląt w tym wieku występuje wysoki poziom fermentacji bakteryjnej w okrężnicy, ale nietolerancja laktozy sama w sobie jest mało prawdopodobna, aby wywołać kolkę.

Należy zwrócić uwagę, że nadmierna podaż laktozy może przyczynić się do dolegliwości brzusznych u dziecka. Pamiętajcie, że ilość laktozy w dojrzałym mleku mamy jest stała i wynosi około 7%. Nie zmienia się ona ani w trakcie trwania jednego karmienia, ani nie zależy od pory dnia. Jednak dzieci, mające trudności z karmieniem mogą nie opróżniać odpowiednio piersi, przez co wypijają za dużo laktozy w stosunku do tłuszczy oraz nie są w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości laktazy – enzymu niezbędnego do trawienia laktozy.

W tym miejscu pragnę podkreślić, że pokarm matki nie dzieli się na wodę (pierwsza faza) i zupę (druga faza). Mleko kobiece jest PEŁNOWARTOŚCIOWYM POSIŁKIEM  od początku do końca karmienia piersią. Mleko pierwszej fazy jest  mlekiem nieskotłuszczowym ale pełnowartościowym. Dziecko, które je szybko i sprawnie jest w stanie prawidłowo opróżnić pierś w kilka minut. Zaś dziecko, które je wolniej potrzebuje odpowiednio więcej czasu (więcej na ten temat przeczytacie tutaj).

Czy u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym warto przejść na preparaty sojowe?

Obecnie nie ma dowodów naukowych na to aby miało to zmniejszyć ilość płaczu u dziecka spowodowanego kolką niemowlęcą. Jednak znane są dowody mówiące o możliwości wystąpienia alergii u dziecka na produkty z soi.

A co z masażami?

Obecnie nie ma dowodów na to, że masaż skraca czas kolki u niemowląt. Niektórzy podają nawet, że masaż może nadmiernie stymulować niemowlęta cierpiące na kolkę. Jednak  masaż niemowląt sprzyja tworzeniu się więzi między rodzicem a niemowlęciem i warto zachęcać opiekunów do jego praktykowania.

Zwracając uwagę na możliwość przebodźcowania dziecka w trakcie napadu kolki niemowlęcej zaleca się obecnie stosowanie masaży w okresie spokoju, a nie w trakcie epizodu kolki.

 

A  akupunktura?

Pojawiają się nieliczne doniesienia, że akupunktura może przyczynić się do zmniejszenia czasu trwania płaczu.  Jednak aktualnie jest niezalecana i niezbędne są dalsze badania.

A chiropraktyka?

Podobnie jak z akupunkturą pojawiły się doniesienia o zmniejszeniu ilości płaczu jednak badania dotychczas przeprowadzone były mało wiarygodne (mocno subiektywne). Dlatego potrzeba dalszych badań w tym zakresie. Na ten moment jest niezalecana.

 

A co z białym szumem, odgłosem suszarki, odkurzacza, okapu czy lejącej się wody do wanny, ciepłymi okładamy, spowijaniem?

Tutaj też badania nie są jednoznaczne albo ich brak ale metody te wydają się być racjonalne i anegdotycznie korzystne.

Uwaga! Przy szumie czy innych dźwiękach należy uważać na przebodźcowanie dziecka i uszkodzenie słuchu (więcej na temat słuchu u dziecka przeczytasz tutaj).

A tutaj więcej przeczytasz na temat spowijania dzieci.

Tak naprawdę, najlepszym lekarstwem jest czas.

Jednak naprawdę czy jako rodzice nic nie możemy zrobić?

Możemy…

Przez zadbanie o siebie i swoje emocje. Bliski kontakt z dzieckiem (najlepiej skóra do skóry). Nie powinniśmy bać się prosić o pomoc innych. Jest to trudny czas dla całej rodziny. Najlepszą pomocą dla niemowlaka zmagającego się z kolką, jest spokój rodzica. Wiem, że może to brzmi strasznie. Moje dziecko płaczę, a ja mam być spokojny/a, jednak to właśnie spokój opiekuna  daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, którego dziecko potrzebuje.

 

Z ważnych ale jednocześnie niepokojących informacji dotyczących kolki niemowlęcej jest przemoc kierowana w stosunku do dziecka przez opiekuna. Dlatego bardzo ważne jest otoczenie rodziny zmagającej się z kolką niemowlęcą u dziecka odpowiednią opieką i wsparciem.

Z życia matki…

My zmagaliśmy się z kolką niemowlęcą przy drugim synu. Był to trudny i wyczerpujący czas. Jednak wiedza, którą Wam dzisiaj przekazuje i świadomość tego wszystkiego dawały nam siłę by to przetrwać. Wiedzieliśmy, że w domu musimy być zawsze przed 17.00 bo wtedy przeważnie zaczynał się trudny do ukojenia płacz. Na zmianę z mężem zmienialiśmy się opieką przy dzieciach aby regenerować się (choć nie zawsze była taka możliwość). Dużo śpiewaliśmy albo nuciliśmy. Mówiliśmy spokojnym głosem do dziecka słowa, które miały być dla niego oparciem ale były też ważne dla nas „Jesteśmy przy Tobie. Będziemy przy Tobie. Jesteś bezpieczny. Widzimy, że Ci ciężko. Będziemy Cię wspierać. Możesz na nas liczyć”. Tuliliśmy w ramionach, robiliśmy przysiady, bujaliśmy się delikatnie na piłce, chodziliśmy tam i z powrotem po pokoju przy przygaszonym świetle. Dużo czasu spędzaliśmy w kontakcie skóra do skóry. I jak w definicji kolka minęła z czasem. Nagle, jak ręką odjął wszystko się uspokoiło.

 

*Jednak dane te są zależne od wrażliwości opiekunów i uwarunkowań kulturowych.

Bibliografia

  1. dr n. med. Piotr Sawiec , dr hab. n. med. Jarosław Kwiecień, Katedra i Klinika Pediatrii w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego u niemowląt i małych dzieci. IV kryteria rzymskie, 2017
  2. TeckMeng Lawrence Lam, MBBS, PohChong Chan, MMed, MRCPCH and LayHoonGoh, MMed, FCFPApproach to infantilecolic in primarycare, 2019
  3. Morris Gordon, Elena Biagioli, Miriam Sorrenti, Carla Lingua, Lorenzo Moja, Shel Sc Banks, Simone Ceratto, Francesco Savino,Dietarymodifications for infantilecolic,2018
  4. Elena Biagioli, Valentina Tarasco, Carla Lingua, Lorenzo Moja, Francesco Savino, Pain-relievingagents for infantilecolic, 2016
  5. Karolina Skonieczna-Żydecka, Katarzyna Janda, Mariusz Kaczmarczyk, Wojciech Marlicz, Igor Łoniewski, Beata Łoniewska,TheEffect of Probiotics on Symptoms, Gut Microbiota and InflammatoryMarkers in InfantileColic: A SystematicReview, Meta-Analysis and Meta-Regression of RandomizedControlled Trials,2020
  6. Tu Mai, MD, Nicole Y. Fatheree, BBA, WallaceGleason, MD, YuyingLiu, PhD, MEd, and Jon MarcRhoads, MD*InfantileColicNew InsightsintoanOld Problem, 2018
  7. Kurs problemy w laktacji dla lekarzy. Materiały szkoleniowe.
  8. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy. Kraków 2017
  9. Materiały szkoleniowe: Zaburzenia sensomotoryczne nieprawidłowości w rozwoju, zachowaniu i interakcji w 1. i 2. roku życia, Wrocław 2019
  10. Wykład podyplomie.pl