Bardzo późno doceniony zmysł!
Za badania nad nim badacze Lindy Buck i Richard Axel zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w 2004 roku.
A czym jest węch wg definicji?
Węch oznacza wrażliwość na bodźce chemiczne rozproszone w postaci drobnych cząsteczek w powietrzu lub wodzie. Razem ze zmysłem smaku zalicza się go do zmysłów chemicznych.
Wiecie, ze liczba genów kodująca receptory węchowe stanowi prawie 2% całego genomu człowieka! Identyfikujemy przeciętnie ponad 10tys zapachów. A my dalej tak niewiele o nim wiemy.
Na czym polega unikalność węchu?
1. Jako jedyny zmysł łączy bezpośrednio bodźce zewnętrzne z ośrodkowym układem nerwowym.
2. Neurony węchowe szybko ulegają degeneracji ale jednocześnie mają niesamowita zdolność regeneracji!
3. Zmysł powonienia łatwo ulega adaptacji. Pewnie zauważyliście, że szybko przyzwyczajamy się do różnych zapachów ?.
Zapachy otaczają nas cały czas. Przekazują nam wiele informacji, które wpływają na nasze zachowanie np.:
– ostrzegają o zagrożeniu,
– regulują pobieranie pokarmu,
– wpływają na emocje.
Nasz niedoceniany zmysł węchu jest ważnym elementem budowania więzi między dzieckiem a matka. Tak moi drodzy to właśnie min. dzięki niemu noworodek rozpoznaje matkę! Przez wyżej wspomniany wpływ na regulacje pobierania pokarmu odgrywa istotna rolę w inicjowaniu odruchu ssania.
Od urodzenia jesteśmy w stanie już oceniać zapachy jako przyjemne lub nieprzyjemne. Za mało pożądane zapachy oceniamy takie, które mogą sugerować zagrożenie dla nas.
Uwaga na zapachy syntetyczne, gdyż one mylą nasz organizm! Nie potrafimy ich tak jednoznacznie definiować jak zapachów naturalnych.
Dlatego zaleca się też by osoby mające kontakt z dzieckiem ograniczyły intensywność zapachów. Wysoko wrażliwe dzieci mogą nawet odmówić ssania w przypadku zbyt intensywnego zapachu mamy innego niż jej naturalny zapach. Tylko nie mylmy naturalnego zapachu z brakiem higieny ?. Bo nie o to chodzi, że mama ma się nie myć. Higiena przede wszystkim ale warto zrezygnować z intensywnych zapachów na rzecz produktów bezzapachowych. Ich dostępność na naszym rynku jest całkiem spora.
A czy zapach może wpływać na sen dziecka?
Jak najbardziej!
Perfumy bądź lakiery do włosów lub dym tytoniowy ale również kurz, pleśń czy sierść zwierząt mogą powodować podrażnienie błony śluzowej nosa co skutkować może pojawieniem się kataru u dziecka. Obserwuje się to w szczególności u dzieci, których rodzice używają wyżej wspominanych rzeczy i śpią razem z dzieckiem.
Odkryto również, że zapachy stymulują do większego wysiłku umysłowego. Poprawiają parametry pamięci i uczenia się. Wykazano zwiększoną aktywność mózgu w trakcie snu, gdy osoba czuła przyjemny aromat. Zmysł powonienia jak wyżej wspomniałam reguluje nasze emocje. Przyjemny zapach np. lawendy uwalnia pozytywne emocje zaś nieprzyjemny zapach pobudza w nas negatywne emocje.
Pobudzanie zmysłu węchu podobnie jak wzroku czy słuchu może prowadzić do przebodźcowania ! A niestety często się o tym zapomina.
Zaburzenia węchu mające początek we wczesnym dzieciństwie w wieku dorosłym mogą nawet predysponować do zaburzeń emocjonalnych.
Tabela1. Wpływ poszczególnych zapachów na samopoczucie człowieka.
Z ciekawostek powiem Wam, że wykryto, iż różne zapachy są przetwarzane przez inne półkule mózgu. Zapachy przyjemne głównie przez lewą półkule, a nieprzyjemne przez prawa.
Prawidłowo funkcjonujący zmysł węchu ma niedocenione znaczenie w naszym codziennym życiu
Inne zmysły:
Bibliografia
1. Habel U., Koch K., Pauly K., Kellermann T., Reske E., Backes V., Seiferth N.Y., Stöcker T., Kircher T., Amunts K., Jon Shah N., Schneider The infl uence of olfactory-induced negative emotion on verbal working memory: Individual differences in neurobehavioral fi ndings. Brain Res., 2007;
2. Sienkiewicz-Jarosz H. Zmysł węchu- fizjologia i patologia. Neurologia po dyplomie 2012
3. Potargowicz E. Węch – niedoceniany zmysł człowieka. Postępy Hig Med Dosw 2008
4. Czerniawska E. Czy psychologia powinna mieć węch w nosie ? Chowanna Tom specjalny 2012
5. Czerniawska E., Czerniawska‑Far J.M. Psychologia węchu i pamięci węchowej. 2007 6. Czerniawska E., Czerniawska‑Far J.M. Człowiek w świecie zapachów. 2009